Rechtbank Utrecht
Gemachtigde eisers NEDERLANDSE VERENIGING VAN JOURNALISTEN met 6 freelancers: mr. J.M. van Noort
Gemachtigde gedaagde PCM INTERACTIEVE MEDIA B.V. en PCM UITGEVERS N.V.: mr. P.J. Soede
Rechters: mr. H.J. Schepen, mr. J.M. Willems en mr. J.P.H. van Driel van Wageningen
Norbert Mergen wees mij op zijn zaak met Cozzmoss. Ik, die toch al meer dan 150 uitspraken langs de meetlat legde op dit blog, was er niet mee bekend. Niet zo gek, want het spraakmakende arrest dat heel vaak aangehaald wordt bij het begroten van de schade, is niet gepubliceerd. Over het selectief publiceren van uitspraken door de Rechtspraak loopt al jaren een klacht bij de Nationale Ombudsman.
Cozzmoss was een premiejager die namens de Persgroep (tegenwoordig DPG-Media, vroeger PCM-uitgevers) kleine partijen stevige bedragen aftroggelde voor het overnemen van perspublicaties, die zij overigens zelf op het openbare internet beschikbaar stelde. Tegenwoordig staan perspublicaties achter een betaalmuur, maar destijds niet. Meest kwalijke aan de praktijken van Cozzmoss is dat zij haar schikkingsvoorstellen baseerde op 200 tot 300% van het tarief dat aan de maker is betaald. En kantonrechters gingen daar geregeld in mee. MergenMetz kreeg het voor elkaar om het opgeklopte bedrag terug te brengen naar de daadwerkelijke misgelopen inkomsten. Een strijd die MergenMetz duizenden euro's kostte.
Mijn eerste gedachte: De Persgroep bezit het auteursrecht niet van perspublicaties die door freelancers zijn geschreven. En heeft geeneens recht op een schadevergoeding bij een inbreuk, dat recht komt de makers toe.
Ik dook in de jurisprudentie van de Persgroep (en haar rechtsvoorgangers). En kwam deze einduitspraak tegen voor een geschil dat in 2000 startte. Met tussenuitspraken in 2002, 2004 en 2006. Een slepende procedure met een deskundigenonderzoek. Meest bijzondere vind ik dat de rechtbank hier net zoals bij MergenMetz uitgaat van de daadwerkelijk geleden schade: dat gebeurt zelden bij de vele door trollen aangespannen rechtszaken.
Uit het vonnis:
“2.1 (…) In geding is thans nog de omvang van de aan de freelance journalisten toekomende schadeloosstelling ter zake de inbreuken door PCM op auteursrechten van de freelance journalisten door opname van kopij van die journalisten zonder hun toestemming in de Nederlandse Pers Databank (NPD).”
In een eerdere uitspraak is vastgesteld dat PCM de rechten van de zes freelancers schond door de werken zonder toestemming op te nemen in een databank.
“2.2. Bij de vaststelling van de gevorderde schadeloosstelling heeft de rechtbank tot uitgangspunt genomen dat deze gerelateerd dient te worden aan het honorarium dat in geval van toestemming zou zijn bedongen, vermeerderd met een compensatie voor de aantasting van het recht, zoals in rechtsoverweging 4.12. van het tussenvonnis van 18 september 2002 nader is omschreven.”
De freelancers hebben recht op schadevergoeding wegens het mislopen van inkomsten.
“2.4 (…) Doorslaggevend daarbij is, dat de rechtbank zich niet kan scharen achter het uitgangspunt van de deskundige dat het resultaat van de door hem uitgevoerde berekening van de opbrengstverwachtingen van de investeringen (het rendement) van de journalisten bij inbreng in de NPD, uitgedrukt in een percentage, moet worden toegepast op 100% van het oorspronkelijke honorarium voor het in de NPD opgenomen werk. Dit uitgangspunt van de deskundige berust op de aanname dat de exploitatiewaarde van het betreffende werk ná de eerste publicatie daarvan in een dagblad even hoog is als de oorspronkelijke waarde van het werk, uitgedrukt in de vergoeding die voor díe publicatie aan de journalist in kwestie werd betaald. PCM heeft bij deze – door de deskundige niet nader toegelichte of onderbouwde – aanname terecht grote vraagtekens gezet.”
Ik roep al jaren dat hergebruik van reeds uitgegeven werk fors minder kost dan wat de eerste openbaarmaker betaalde. Het was zelfs de hoofdreden om mijn eigen zaak voor de rechter te laten komen.
“2.7. Bij de bepaling van de vergoeding zal worden uitgegaan van twee omstandigheden die naar het oordeel van de rechtbank daartoe thans nog de meest concrete en objectieve aanknopingspunten bieden. Dit is in de eerste plaats het gegeven dat PCM al in 1999 voor de opname van werken in de NPD een vergoeding heeft aangeboden aan de freelance journalisten van 2% van het oorspronkelijk honorarium, welk aanbod door ongeveer 50% van de journalisten destijds is aanvaard. Zij ontvangen sindsdien deze vergoeding. In de tweede plaats is dit het – door NVJ c.s. niet weersproken – gegeven dat nadien voor nieuwe licenties betreffende een verruimde externe exploitatie, waaronder ook door middel van internet, op ruime schaal met freelance journalisten een opslag van 2% van het honorarium is overeengekomen.”
Tegenwoordig geeft een freelancer een onbeperkt exploitatierecht aan DPG Media. Mediagiganten kunnen dat vanwege hun monopoliepositie natuurlijk makkelijk afdwingen.
“2.8. In het tussenvonnis van 18 september 2002 heeft de rechtbank overwogen dat de aldus vastgestelde vergoeding dient te worden vermeerderd met een opslag als compensatie voor overige door de auteursrechtinbreuk door de in deze procedure optredende freelancers geleden schade, omdat hen de mogelijkheid is ontnomen om over de exploitatie van hun werk vooraf te onderhandelen en omdat zij zich vervolgens tijd en kosten hebben moeten getroosten om staking van de inbreuk en betaling van de vergoeding te bewerkstelligen. Het standpunt van PCM dat het hier in feite een boetecomponent betreft waarvoor ons recht geen grondslag biedt, wordt verworpen, nu voor de eisers sub 2 tot en met 7 in elk geval sprake is van een vergoeding van reële schade, zoals door de rechtbank in genoemd tussenvonnis al tot uitdrukking is gebracht.”
De zes freelancers hebben recht op een opslag van 25% op de misgelopen inkomsten. De rechtbank gaat uit van 2% van het oorspronkelijke honorarium, met die opslag wordt dat dus 2,5%.
“2.15. (…) Het kan niet worden uitgesloten dat PCM, alleen al vanwege het tijdsverloop, niet in alle gevallen steeds in staat zal zijn een volstrekt nauwkeurige opgave te doen van werken die destijds zonder toestemming in de NPD zijn opgenomen of opgenomen zijn geweest.”
Van kleine uitgevers die aangesproken worden op het gebruik van een foto wordt wél verlangd dat zij tot 20 jaar na plaatsing een licentie kunnen overleggen: punt 4.15 van deze zaak.
“2.17. De rechtbank ziet in de uitkomst van de procedure aanleiding om de proceskosten te compenseren in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt. Dit betekent ook dat de kosten in verband met de deskundige, welke overeenkomstig de hoofdregel van artikel 150 van het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering voorshands door NVJ c.s. zijn gedragen, omdat op hen de bewijslast rustte van de omvang van de door hen gevorderde schadevergoeding, voor rekening van NVJ c.s. blijven.”
Ik schat dat de acht jaar durende procedure beide partijen minimaal een ton heeft gekost.
“De rechtbank
3.1. verklaart voor recht dat PCM Interactieve Media B.V. (voorheen Media Resultant B.V.) inbreuk maakt op het auteursrecht van freelance journalisten die geen toestemming hebben gegeven voor opname van hun werk in de Nederlandse Pers Databank, door de betreffende werken door middel van de Nederlandse Pers Databank aan derden ter beschikking te stellen, waaronder zowel worden verstaan derden die onderdeel uitmaken van het PCM concern, te weten de redacties van De Volkskrant, Het Parool, Trouw en het NRC Handelsblad, als andere derden;”
Het is onbegrijpelijk dat met deze uitspraak – waaruit onomstotelijk blijkt dat freelancers recht hebben op een schadevergoeding bij onrechtmatig hergebruik van hun werk – de heksenjacht op foto’s zo uit de hand is gelopen. Dat iedereen denkt dat private partijen, die het auteursrecht niet bezitten, boetes mogen opleggen. Alleen al DPG Media laat Copytrack 1.000 brieven per week versturen.
En het allerergste: elke professional behoort te weten dat de rechten van freelancers op grote schaal misbruikt worden en dat de maker vaak geen cent ontvangt. Maar de zelfbenoemde beschermers van het auteursrecht wijzen voortdurend naar de kleine gebruiker als zondebok. En de NVJ die deze freelancers bijstond? Die zet mij weg als juridische charlatan. Wat mij dus alleen maar strijdbaarder maakt. Waarvan akte. En er loopt al jaren een petitie die nul aandacht krijgt in de pers. Wat uiteraard niet vreemd is met die schimmige praktijken van diezelfde pers.
Rechtbank Utrecht 26 maart 2008, ECLI:NL:RBUTR:2008:BC7661
Bepaling vergoeding voor freelance journalisten wegens auteursrechtinbreuk door opname van hun werk zonder hun toestemming in de Nederlands Pers Databank.
11 december 2025 gepubliceerd op Fotoclaim.nl.