1. Intellectuele eigendom
Auteursrecht is intellectuele eigendom.
Een schadevergoeding voor het schenden van het auteursrecht
komt toe aan degene die het auteursrecht bezit, niet aan degene die het
recht handhaaft of exploiteert.
2. Het openbare internet
Bij veel foto’s op het openbare internet is onduidelijk of
er een vergoeding voor overname betaald moet worden.
Een duidelijke copyrightvermelding op of bij de foto vermindert de kans dat de foto zonder betaling wordt overgenomen.
3. Van analoog naar digitaal
De wetgever gaat nog uit van een analoge werkelijkheid met
de termen openbaar maken en verveelvoudigen. Alsof foto’s alleen afgedrukt
en tentoongesteld kunnen worden.
Bij overname van foto’s op internet zou de rechter volgens unierecht
moeten toetsen aan de publieks-, interventie- en winstoogmerkcriteria. Oftewel:
is er sprake van nieuw publiek, een handeling én een winstoogmerk?
4. EU-jurisprudentie
Het overnemen van een foto van een openbare webpagina in
combinatie met een hyperlink naar de bronpagina geldt niet als een handeling
waar nieuw publiek mee wordt bereikt. Men mag dat beschouwen als gewenst
publiek voor de oorspronkelijke mededeler.
Het omzeilen van beveiligingsmaatregelen tegen het opvragen
van een foto is onrechtmatig.
5. De rechthebbende
De fotograaf verwerft automatisch het auteursrecht bij het
maken van de foto. Hij hoeft zijn foto’s niet te registreren. De fotograaf kan
zijn auteursrecht overdragen aan een ander.
De auteursrechthebbende kan een ander de bevoegdheid geven
om zijn rechten te handhaven. Een gevolmachtigde treedt op namens, of mede
namens de auteursrechthebbende.
6. Persoonlijkheidsrechten
Van een foto die zonder naams- én copyrightvermelding op een
openbare webpagina staat mag een gebruiker aannemen dat er geen rechten op
rusten.
Mocht blijken dat de bronfoto onrechtmatig is uitgegeven
zonder naams- én copyrightvermelding dan is de gebruiker pas een
licentievergoeding verschuldigd nadat hij op die onrechtmatigheid gewezen is.
De gebruiker is niet verplicht een licentie af te nemen, hij
kan er ook voor kiezen de foto te verwijderen.
7. Citaatrecht
Met een aanklikbare bronvermelding mag men foto’s van
openbare webpagina’s onbeperkt citeren.
Is de webpagina niet openbaar, dan gelden naast
bronvermelding de ‘analoge’ voorwaarden van het citaatrecht; functioneel
gebruik, niet meer dan nodig en geen winstoogmerk.
8. Portretrecht
Een portretfoto is een persoonsgegeven. Een geportretteerde
mag zijn eigen portretfoto gebruiken.
De fotograaf heeft toestemming nodig van de geportretteerde
om diens foto te exploiteren.
Er is geen toestemming van de fotograaf én de
geportretteerde nodig om een portretfoto onder het citaatrecht te gebruiken.
9. Overige uitzonderingen op het auteursrecht
Uitgevers hebben het recht om foto’s met een winstoogmerk
over te nemen en overeenkomsten af te sluiten met platforms voor hergebruik van
hun perspublicaties.
De particulier, het onderwijs en erfgoedinstellingen hebben
eveneens het recht om foto’s over te nemen, doch dienen daar een billijke
vergoeding voor te betalen. Ondanks dat zij geen winstoogmerk hebben en
online hergebruik veelal onder het citaatrecht valt.
10. Aansprakelijkheid
Bij een onrechtmatige daad is men schadeplichtig. Een
inbreuk is een onrechtmatige daad wanneer de inbreuk de inbreukmaker te
verwijten valt.
De inbreukmaker die niet wist en redelijkerwijs ook niet kon
weten dat er voor de overname van de foto een vergoeding betaald moest worden,
handelt niet onrechtmatig.
11. Schadevergoeding
Het is redelijk om een schadevergoeding bij aanvang te
begroten op drie- tot vijfmaal een marktconforme licentievergoeding. Ervan
uitgaande dat een licentie voor online hergebruik maximaal 50 euro kost, kan
het schadebedrag oplopen tot 250 euro.
De schade neemt toe als fotograaf en fotogebruiker er
onderling niet uitkomen en er een jurist ingeschakeld moet worden.
12. Wapperen
Zelfbenoemde handhavers van fotorechten claimen hoge
schadevergoedingen voor rechtmatig gebruik en voor foto’s waarvan cliënten het
auteursrecht niet bezitten. Ze bluffen en dreigen met juridische procedures om
snelle betaling af te dwingen.
13. Lelijke jurisprudentie
Niemand is gebaat met een rechtszaak over een futiliteit,
behalve de jurist. Juristen maken misbruik van onwetendheid en verspreiden
desinformatie. Ze richten zich op fotografen en fotogebruikers die niet goed op
de hoogte zijn van de wetgeving.
Juristen worden daarbij geholpen door de wetgever. Die
verzuimt de wet te herzien, waardoor eenduidige regels voor online hergebruik
ontbreken. De wetgever is beïnvloed door de auteursrechtenlobby. Uitgevers
kregen meer rechten ten koste van fotografen en inningsorganisaties kregen meer
rechten ten koste van fotogebruikers.
14. Kunstmatige intelligentie (AI)
Het gebruik van foto’s voor
het trainen en voeden van AI is onrechtmatig als bij het opvragen van een foto
beveiligingsmaatregelen omzeild worden.
Uitgevers en beeldbanken geven AI-bedrijven tegen betaling
toegang tot hun beveiligde data.
Als de rechter toetst aan de publieks-, interventie- en
winstoogmerkcriteria is het gebruik van foto’s voor het trainen en voeden van
AI rechtmatig. De foto’s worden immers niet medegedeeld aan het publiek, het
proces is geautomatiseerd en er is geen direct winstoogmerk.
15. Ontwikkeling van het web
In het meest optimistische toekomstperspectief verdwijnt de
platformeconomie en wordt zij vervangen door het fediverse: losse community’s
die onderling met elkaar verbonden zijn via open netwerkprotocollen.
Community’s kunnen rechtstreeks met elkaar communiceren.
Voor fotograaf en fotogebruiker betekent dat handelen zonder tussenkomst van
een agentschap, uitgever, beeldbank of de stichting Pictoright.
In een utopie staan foto’s waarvoor betaald moet worden op
beveiligde servers en worden ze uitgegeven
via hotlinks. Licenties kunnen dan probleemloos gelimiteerd worden in tijd en
aantal views.